Zelf touw maken op een touwslager

In dit topic wil ik mijn ervaringen delen hoe je zelf touw kan maken. Wellicht dat er meer personen zijn die hun ervaringen hier willen delen op dit onderwerp. Maar ook wellicht dat men door dit topic over de streep wordt getrokken om het zelf eens te gaan doen. Ik kan je alleen maar zeggen doen. Het is leuk en geeft een mooi resultaat.

Tuigage van een historisch zeilschip is een kunst apart.



En vaak een punt welk niet veel aandacht krijgt in onze hobby. Ik zie vaak touwwerk op een prachtig gebouwde romp en dan denk ik zonde van het model. Ja maar dit zat bij het pakket, is een veel voorkomend excuus. En inderdaad is de kwaliteit van het bijgeleverde touw niet altijd om over naar huis te schrijven. Pluizig, slecht geslagen waardoor je het beter kunt gebruiken om je oud papier bijelkaar te binden dan om je schip mee op te tuigen. De kleur is te fel en doet afbreuk aan het geheel en noem maar op. Het stoorde mij behoorlijk. Ik zocht naar alternatieven of merken die wel mooi waren. Maar daar hing een behoorlijk prijskaartje aan. En je bent nog steeds afhankelijk van wat de leverancier te bieden heeft. Hoe leuk is het niet om dit zelf te maken. Je bepaald zelf de kwaliteit en het uiterlijk en de prijs is ook te doen. Ik koop een klos garen voor onder de 10 euro en daar kan ik het touw van een heel schip op een schaal van 1/75 van maken. En hou nog genoeg over voor een volgend schip. En geloof me, het is leuk om te doen.

Hoe touw gemaakt wordt is veelal terug te vinden op internet Wiki Touw, je vind daar ook de diverse eigenschappen van gebruikte materialen. Je hebt in ieder geval een touwslager nodig om het werk te doen. Je kan dit met een eenvoudige uitvoering van een touwslager doen die hand bediend is. Maar ook elektrisch. Verticaal of horizontaal. Er zijn veel mogelijkheden. Een machine die elektrisch draait is een voorkeur. Met de hand te draaien, tja je moet er maar zin in hebben. Het makkelijkste is de verticale uitvoering die je aan de deur hangt en met een gewichtje onder aan het touw de spanning op de draden houdt. Lengtes tot 2,5 meter zijn zo goed te doen. Maar wil je langere draden maken dan is een horizontale opstelling misschien een betere aanrader. Ook daar zijn medio voorbeelden van te vinden.

Ik gebruik een horizontale opstelling met 2 aangedreven kanten. Waarbij het gedeelte dat de draden draait een vast punt heeft en het gedeelte dat het touw draait op een “karretje” staat dat middels een katrol systeem en een gewicht voor tegendruk zorgt zodat de draden en touw op spanning blijven.

Deze machine heb ikzelf gemaakt door de behuizing in Autocad te ontwerpen en mbv elektromotoren, elektronica en tandwielen te laten functioneren. Hij werkt heel goed en is krachtig genoeg om zelfs heel dik touw te maken. Volledig instelbaar in snelheid en zowel links als rechts draaiend.

Welke materialen kan je gebruiken om zelf touw te maken.

Ik heb voorbeelden gezien van katoen, hennep, polyester en zelfs zijde. Ja ook dat kwam ik tegen bij een modelbouwer op een Duits forum en dat geeft een prachtig resultaat (hangt natuurlijk een prijskaartje aan) waar je heel mooie knoopjes en resultaten mee kan laten zien. Kijk maar eens op Link hij gebruikt YLI #100 silk lockgaren en Gütermann S 303 garen. Beiden 100% zijden/silk.

Niet vreemd om zijde te gebruiken, dit werd al gebruikt in de vroegere modelbouw bij ons type schepen. Er zijn museumstukken waar zijde is gebruikt om het schip te tuigen.

Ik wil me hier in dit topic beperken tot polyester, heb je andere ervaringen met andere materialen. Voeg het hier toe. Zo ontstaat er een mooi naslagwerk.

Er zijn vele soorten polyester garen dat je kan gebruiken, zipworld Tytan , ariadne tytan, Amann Serafil of Gütermann allemaal naaigaren of lockgaren.

Ik gebruik Serafill 120/2 dit komt overeen met Tytan 250 en is lockgaren. In diverse kleuren verkrijgbaar. Het voordeel om dit 100% polyester lockgaren te gebruiken is dat dit niet pluizig is. Je krijgt dan touw dat er niet uitziet als een harige rups. En de Tytan en Serafil hebben een zijde achtige glans die bij normaal licht een mooi uiterlijk geeft.




Natuurlijk is het gebruik van katoen ook zeer gewaardeerd in het optuigen. Alles heb zijn voordelen en nadelen. En de ene vind het prettig om met katoen te werken en de ander vind het prettig om met polyester te werken. Ik denk dat het ook een kwestie van smaak is. Net zoals koriander, je kan de smaak waarderen of juist niet. Ervaringen met katoen om zelf touw te maken zijn dan ook zeer gewaardeerd en een aanvulling op dit topic.

Ik maak touw over een lengte van 3,70 meter (muur tot muur van mijn hobby ruimte ).


Dit moet je even onder de knie krijgen. De spanning op de draden, de snelheid van draaien en de vloeiende beweging van je scheider spelen allemaal mee om een mooi eindresultaat te krijgen. Iedere machine zal anders zijn, maar 1 basis regel is dat wanneer je de draden gaat draaien je moet wachten met touw draaien totdat de draden ongeveer 10-15 % in lengte afgenomen zijn (door het draaien worden de draden korter). Dit is een regel die gangbaar is en een mooi resultaat geeft. Ik hou daarbij 8% aan bij dun touw (3x2 garens) en bij dik touw (3x 32 garens) 15% aan. De rest op gevoel ertussen in. Maar dit is ook de ervaring die je opdoet en wat het leuk maakt om te doen. Let wel ik draai met Serafil, andere merken garens zullen weer anders zijn. Echter de 10 tot 15% is een goede richtlijn.

Polyester is nogal een stug garen en heeft als eigenschap zijn oorspronkelijke vorm aan te nemen. Een gedraaid touw zal dan als je het doorknipt heel snel terugkeren in de vorm die het had. Allemaal losse garens en je houd dan een dikke kwast over in plaats van een stuk touw. Dit is niet de bedoeling. Je kan hier rekening mee houden door het doorgeknipte gelijk te sealen met lijm of hitte.


Maar het kan ook anders. Je kan polyester “herprogrammeren” naar zijn nieuwe vorm. Je moet het touw dan een korte tijd verwarmen waardoor het polyester in zijn nieuwe vorm wordt gedwongen.

Dit doe je door het gemaakte touw te wikkelen om een grote schijf. Liefst metaal. En met een flinke diameter. Ik gebruik daar soepblikken voor, die ik op maat heb gemaakt.



Deze grote ronding is om te voorkomen dat het touw ook recht te houden. Op een klosje gewikkeld zal het ook de ronding van het klosje aannemen. Vervolgens plaats je dit blik met touw in een oven die op 175 graden is voorverwarmd, gedurende 5 minuten. Let op niet warmer dan 190 graden laten worden en niet langer dan 5½ minuten.

Haal daarna het touw van het blik en je zal zien dat het touw niet meer rafelt en zijn vorm behoud. Het voelt nu ook beter aan en de spanning die op het touw zat na het draaien is ook weg.

Enkele bevindingen in diktes die ik heb gemaakt met Serafil heb ik in onderstaande tabel ingevoegd. Let wel dit zijn wederom richtlijnen en zullen onderhevig zijn aan veranderingen door touwspanning en % die je kiest. Echter voor serafil zijn dit goede richtlijnen en de afwijkingen zijn maar klein.



Rechts of links gedraaid touw of kabel?

Een nieuwe ervaring die ik maakte en welke ik vond dat bestudeerd moest worden. Kort komt het erop neer dat touwen op de oude schepen voornamelijk rechts gedraaid zijn. Dit komt omdat het hennep wat toen gebruikt werd, het sterkste was als het rechts gedraaid was. De richting van de natuurlijke cellen in de vezels zijn daarvan de oorzaak. Als de vezels rechtsom gedraaid worden dan komt dit met het natuurlijk verloop overeen van de cellen in de vezels. Linksom draaien zal tot kleine breuken in de vezels leiden die de sterkte van de het touw verzwakken. De garens of vezels die gesponnen zijn (rechtsom) worden in de touwslager linksom geslagen tot draden ook wel kardeel genoemd. Die vervolgens rechtsom tot touw geslagen worden. Hierdoor kan je stellen dat, welk ook door archeologie en kenners ondersteund worden, dat alle touwen op schepen rechtsom geslagen zijn.

Soms zie je linksom geslagen. Maar dit is meestal kabel. Kabel is wordt gemaakt door rechtsom geslagen touw te slaan en dan krijg je linksom geslagen kabel.


Door naar de binnenkant van je handpalm te kijken kan je de slag van het touw goed zien. Links en rechts is dan goed te zien.


Ik hoor ook wel eens met de klok meegedraaid, maar daar moet je mee oppassen. Vanuit de achterzijde van de klok gezien draait het weer de andere kant uit. Dat wil zeggen dat de kijkrichting op je touw ook meespeelt. Op de touwslager moet je ook naar het touw kijken vanuit de machine en niet naar de machine. De methode met de hand is veiliger.

Je garen dat je gebruikt is meestal rechtsom geslagen. Serafil is bijv. rechtsom geslagen. Controleer dit wel. Serafil kan je ook gebruiken voor linksom geslagen touw. Het garen is zo dun dat dit niet opvalt bij het slaan.

Willen jullie nog iets meer over de touwen te weten komen die vroeger gebruikt werden kan dat hier pdf daar staat veel archeologisch gepraat over touwen. Wel in het Engels.

Ik zal later nog wat handelingen toevoegen hoe ik het doe om het touw op te spannen en dergelijken

 

Mooi stukje tekst Stephan.

 

Stephan,
Heel leuk artikel. Ga ik gebruik van maken.
Ik heb zelf een heel primitief (gammele) touwslager, waar ik toch al wat touw mee gemaakt heb. Voornamelijk dikke ankerkabels. Geen dunne touwen. Maar ik heb nu een klos Guterman van 0,2 mm dik. Ik ga daar eens touw van 0,4 van maken. dus 3x2 volgens jouw tabel. Maar ik heb het nu even druk met andere dingen.

 

Dank je Jan, de tabel is voor Serafil. Serafil is lockgaren met een dikte van 120/2 dat is ongeveer 0,12 mm. Je zal moeten proberen hoe het met Guterman wordt. Ik denk dat je 3x1 zal moeten hebben om op 0,4 uit te komen.

 

De touwslager machine die Stephan hier laat zien is een apparaat wat ik ook heb hangen. Het is door hem ontworpen en in ruil voor het ontwerp heb ík de “hardware” ervoor geleverd. Het apparaat werkt goed en de kwaliteit touw is prima - uiteraard uitgaande van een goede kwaliteit uitgangsdraad.
Het is de bedoeling dat het apparaat als een bouwpakket binnenkort beschikbaar komt, maar dat roep ik al ruim een half jaar. Het ontbreekt me aan tijd om dit uit te werken tot een bouwpakket… :-(

 

Hans, Heb je al iets provisorisch om straks in Hillegom te tonen? Ik zal ook mijn frutsel machientjes meenemen.

 

knopje: "bestel"
Ik sta graag op de wachtlijst (samen met de fluit)

 

@*Hans* je moet aan de bak , maar misschien kan je alvast wat laten zien van de machine zoals die gemaakt wordt. Ik heb een prototype daarvan en die zit met elastiekjes in elkaar. Wat ook al goed werkt.


Hoe span je de touwen in? Je kan tot 6 draden in 1 touw gaan op de kleinere machine die Hans uit gaat brengen. Op mijn tafelmodel kan ik max. 4 draden per touw aan. En in beide kan een extra kern touw toegevoegd worden.

Inspannen van het garen is makkelijk en wil ik met onderstaande tekening proberen duidelijk te maken.

Een belangrijk gegeven is dat je zorgt dat op alle garens een gelijke spanning staat. Verticaal is dit makkelijk, je pakt na het inspannen het geheel samen en legt op het gewicht een knoop. Horizontaal is moeilijker en je zal tussen door je touwen tijdens het inspannen met een klem op het haakje vast moeten zetten. Dit om de spanning gelijk te houden. Het wagentje vastklemmen is ook geen overbodige luxe.

Het touw draaien met 3 draden levert niet snel een probleem op. Maar 4 of meer kan ervoor zorgen dat draden een weg naar het midden van het touw zoeken. Dit is niet mooi. Een kerndraad plaatsen is de oplossing. Deze moet niet met de draden meedraaien maar wel met het touw. Ik heb dit opgelost middels 2 oogjes waar het touw doorloopt en met gewichtjes op spanning houd.




Deze kan je makkelijk aan je machientje toevoegen om de extra kerndraad in te voeren. Op deze wijze draait hij niet mee met de draden/kardelen maar loopt wel mee op en rond met het touw.

 

Bij wat voor soort lijnen is 4 kardelen gebruikelijk?

 

Volgens mij als ik het goed begrepen heb bij talies. De touwen zijn dan flexibeler. Maar eerlijkshalve zou ik dan wel nog eens moeten nalezen. Er is veel info , kijken of ik het terug kan vinden of het klopt wat ik zeg.


Edit. Kan het zo 1,2,3 niet terug vinden. Maar in de bijlage hier heb ik een stukje tekst van Harland toegevoegd. Ook staat er in de eerste post onderaan een link naar een pdf waar een heel interessant stuk staat van een archeoloog over zijn bevindingen over touw.

 

@janzwart
https://www.animatedknots.com/

Hier kan je ook eens kijken, daar heb ik het stukje flexibeler vandaan. Boven bij menu op technical klikken.

En de wandtouwen zijn bij grote schepen 4 strands met kern of zelfs kabels. Dat kun je teruglezen in de pdf van Sanders. Ergens op pagina 21.

 

En zo gaat het in het groot
https://www.facebook.com/125068434229063/posts/3563788687023670/

En

 

Het leuke van dit filmpje is dat je o.a de Baanhoekbrug ziet in Sliedrecht. Ik woon daar op nog geen vijf minuten fietsen vandaan

 

Ik zoek ook dat knopje.......

 

Hoi Stephan, sorry voor mijn trage reactie. Ik was op vakantie en ik had een slechte verbinding. Maar dit is zeker een prima artikel dus kom maar op.

 

Ok - update van mijn kant: zoals het er nu naar uitziet kan ik relatief snel 6 stuks van de enkelvoudige (hangende) uitvoering beschikbaar hebben (met de onderdelen die ik ervoor heb liggen). Daarna moet ik weer nieuwe spullen ervoor bestellen en zijn we snel een maand of zo verder.
Wie geïnteresseerd is graag even een berichtje aan mij via pb of via kolderstok gmail. Dan kan ik ook een indicatie van de kosten van het apparaat geven.

Let op: ik heb de hangende uitvoering tot max. 6 draden. Deze unit hang je aan een deur of aan de muur, je slaat de draad verticaal, en de max draadlengte is dan ongeveer 1,50 - 2 meter.

Ik heb hier ook een (beetje simpel) filmpje waarin je het apparaatje werkend kunt zien wat ik toe kan sturen.

 

Om @janzwart zijn verslag niet vol te babbelen en hier hoort dit thuis een stukje over touwen en hun dikte. Damien Sanders schreef in zijn stuk (hij is een archeoloog die onderzoek doet naar de geschiedenis van touw)

Hawser (aussière)
A rope, usually of three strands laid together, usually in a Z-twist. Plain or ‘hawser-laid’ rope is rope which follows this convention. Pre-19thcentury hawsers could probably not be made larger than about 9 inches (229 mm) in circumference, or 73 mm in diameter. By the 20th century the term ‘hawser-laid’ had come to be used only for large plain-laid ropes used for towing, warping and mooring. To add to the confusion, manufacturers began calling this ‘shroudlaid’
(see below).

tros (aussiere)
Een touw, meestal van drie aan elkaar gelegde strengen, meestal in een Z-slag. Gewoon of 'tros-gelegd' touw is touw dat deze conventie volgt. Trossen van voor de 19e eeuw konden waarschijnlijk niet groter worden gemaakt dan ongeveer 229 mm (9 inch) in omtrek, of 73 mm in diameter. Tegen de 20e eeuw werd de term 'tros gelegd' alleen gebruikt voor grote platte touwen die werden gebruikt voor slepen, kromtrekken en afmeren. Om de verwarring nog groter te maken, begonnen fabrikanten dit 'verhuld' te noemen
(zie hieronder).


Cables (grelins)
Closed, usually S-twisted, a cable is a rope of 9 inches (229 mm) circumference or 73 mm diameter and upwards, consisting of at least three 3-strand hawsers which have been closed to become S-twist. Before the 19th century it was the
only reliable means of making ropes larger than 9 inches in circumference. Cable-laid rope is usually made by closing (combining) three plain or hawser-laid ropes together in an S-twist. Stays were sometimes made from 4-strand or 4-hawser
cable. Because the hawsers had to be tightly Z-twisted in order to impart the final S-twist in the cable, cables were believed to have several useful qualities: that their structure made them less liable to failure from chafing; that they were relatively
impervious to water, being known as ‘water-laid’; and that the extra twisting possibly gave them a greater degree of elasticity. However, because the fibres were more twisted, lying at a greater angle to the axis of the rope, they were weaker under
tension due to greater shear forces acting on the fibres.

Kabels (grelins)
Gesloten, meestal S-geslagen, is een kabel een touw met een omtrek van 9 inch (229 mm) of een diameter van 73 mm en meer, bestaande uit ten minste drie 3-strengs trossen die zijn gesloten om een S-slag te worden. Vóór de 19e eeuw was het
de enige betrouwbare manier om touwen te maken die groter waren dan 9 inch in omtrek. Kabel gelegd touw wordt meestal gemaakt door drie platte of tros-gelegde touwen samen te sluiten (combineren) in een S-slag. Verblijven werden soms gemaakt van 4-strengs of 4-tros kabel. Omdat de trossen strak in een Z-slag moesten worden gedraaid om de laatste S-slag in de kabel te krijgen, werd aangenomen dat kabels verschillende nuttige eigenschappen hadden: dat ze door hun structuur minder snel beschadigd raakten door schuren; dat ze relatief ondoordringbaar waren voor water, bekend als 'water-laid'; en dat het extra draaien ze mogelijk een grotere mate van elasticiteit gaf.


Cablet
Cable-laid ropes, less than 9 inches (229 mm) in circumference.

Kabelt
Met kabels gelegde touwen met een omtrek van minder dan 229 mm.

Dit is een interessant stuk, waaruit je dus kan afleiden dat een stag van 150 mm in diameter dus altijd een kabel was met een linkse slag (S-slag) Want volgens Sanders waren de touwen nooit dikker dan 73 mm in diameter. Dit was het maximale dat gehaald kon worden.
De info staat in deze PDF

 

Stephan, met jouw PDF - link zie ik niet wat je beschrijft dat er zou moeten staan. Is ie correct?

 

en nu?

 

anders post ik hem gewoon hier, kan ook