Inleiding
Midden jaren 80 was er regelmatig een grote vloot modelzeilboten te zien op de modelvijver van KMYCA. Ik zat daar toen, als jongen van ongeveer een jaar of 10, te kijken langs de kant hoe mijn vader met zijn Marblehead het parcours zo snel mogelijk trachtte af te leggen.
Alhoewel ik de laatste jaren mij vooral heb toegelegd op het bouwen van modelvliegtuigen, stond een zeilboot ook al lang op mijn verlanglijstje. Ik heb immers al heel wat boten zien bouwen maar zelf een romp beplanken, dat had ik nog nooit gedaan. Ook komen er zoveel andere zaken bij de bouw van een zeilboot kijken die men bij vliegtuigen niet direct tegenkomt. Dan denk ik aan gieten van ballast, maken van zeilen, zeiltechniek op zich,… In 2007 was het dus hoog tijd om de bouwtafel vrij te maken en te starten aan een IOM. Met serieuze tussenpauzes is de boot nu eindelijk afgewerkt. Tijd om het bouwtraject kort samen te vatten.
In het verslag dat volgt, tracht ik beknopt info te verstrekken over de bouw van mijn boot. Ook worden hierbij de verschillende bronnen waar ik bruikbare informatie heb gehaald in 1 document gebundeld. Dit is misschien handig voor anderen die ook een IOM willen bouwen.
Keuze zeilklasse
Er werd gekozen om een zeilboot volgens de klasse “International One Meter” (IOM) te bouwen. In tegenstelling tot Marblehead wordt deze klasse gekenmerkt door een groot aantal restricties naar afmetingen en gebruikte bouwmaterialen. Dit vooral om kosten in dure basismaterialen tegen te gaan. Zo mag er bijvoorbeeld geen carbon of kevlar in de romp verwerkt worden.
Het klassereglement is te downloaden op: Class Rules « IOMICA
Voornaamste kenmerken:
- Romplengte 1000 mm, max. diepgang 60cm
- Max. kieldiepte 420 mm
- Kiel + ballast max 2500 gr
- Min. totaal gewicht 4kg
- 3 zeilsets binnen vastgestelde afmetingen
Model
Op het internet zijn tal van ontwerpen te vinden om een IOM te bouwen. Ik koos voor het model “Vanquish” , kosteloos te downloaden als dxf op de volgende site:
Modellsegeln Bodensee -- Bootsbau
Het plan bevat niet veel meer dan rompvorm, kiel- en mastpositie. Dit is echter voldoende daar overige afmetingen te vinden zijn in het klassereglement.
De exacte mastpositie en gewichtsverdeling (plaatsing RC) bepalen we door een watertest zodra het onderwaterschip compleet afgewerkt is.
Romp
Daar het beplanken van een romp deels de motivatie was voor dit project, werd cederhout als basismateriaal gekozen. Planken in cederhout bestemd om gevels te bekleden werden verzaagd en geschaafd op dikte 2.5 mm.
In triplex dikte 6mm werd de structuur opgemaakt om de romp rond te bouwen. Bij de verschillende tussenschotten is de omtrek verdeeld in 24 gelijke delen om later spanten op juiste breedte te maken. Telkens werd op kalkpapier de spantbreedte aangeduid om daarna over te zetten op cederhout. De beplanking werd gelijmd met araldit tweecomponent lijm.
Na schuren van de beplankte romp werden langs de buitenzijde voldoende lagen G8 aangebracht. G8 is de UV bestendige variant van het beter gekende G4. Langs de binnenzijde van de romp werd een laag glasvezeldoek van 160 gr/m² aangebracht. Resultaat is een waterdichte romp.
Na inbouw van RC (zie verder) werd een dek gemaakt van 1 mm triplex.
Kiel, kielkast en roer
De juiste positie van de kiel staat op het bouwplan. De maximale lengte vinden we in het klassereglement. Onderzijde kiellood maximaal op 420 mm onder de waterlijn.
Als profiel nemen we een NACA profiel met lengte/dikte verhouding 9%. Voor het genereren van dit profiel gebruik ik het programma “Profili 2”, gratis te vinden op het internet. Hiermee kan men vrij eenvoudig een profiel selecteren en als dxf invoegen in het bouwplan (in AutoCad).
De kiel wordt opgebouwd uit twee triplex planken met tussenin twee carbon buizen van 6 mm. Kleef op een lange lat een stuk schuurpapier. Hiermee kan je mooi het profiel in de kiel schuren. Met behulp van een negatieve profielvorm in karton wordt de vorm gecontroleerd tijdens het schuren. Volgens het IOM-reglement moet de kiel uitneembaar zijn. Hiervoor wordt een kielkast gemaakt. Het geheel wordt achteraf in G8 gezet om bestand te maken tegen water.
Het roer wordt samengebouwd door twee triplex planken tegen elkaar te lijmen. Tussenin wordt een stuk RVS bar gelijmd met epoxy. Na het uitzagen van de juiste vorm kan het profiel erin geschuurd worden.
Ballast
Ik heb hier weer voor een NACA profiel gekozen. Deze keer 12% verhouding.
Volgens de IOM-regels mag kiel en ballast samen max. 2500 gr wegen. Om het juiste volume van de ballast te bepalen heb ik het programma “bulbcalc” gebruikt, te vinden via volgende link: Marko's bulb calculator
De juiste vorm werd op een draaibank gedraaid. De houtvorm werd geplamuurd om een glad oppervlak te verkrijgen. Om later niet door het lood te hoeven boren, werd daar waar nodig koper buis voorzien. Daarna werd een plaastervorm gegoten in twee delen.
De plaastervorm mag in geen geval water bevatten alvorens lood kan gegoten worden. Daarom werd de vorm gebakken in een oven alvorens lood erin te gieten.
Hardware
Voor de afmetingen van giek e.d. heb ik mij gebaseerd op volgend schema:
http://www.anderswallin.net/wp-content/2003_02/rig_comparison_2003feb01.pdf
Als basis voor de giek werd een profiel van Robbe gebruikt. De rest van de hardware is gemaakt uit rvs plaat of aluminium. Voor de gelagerde “gooseneck” zijn onderdelen uit telegeleide wagens gebruikt.
Watertest
Om de juiste positie voor de mast vast te leggen, bepalen we het lateraal punt van de boot. Hiervoor moet het onderwaterschip volledig afgewerkt zijn => kiel en roer gemonteerd. Leg zoveel mogelijk onderdelen op de juiste plaats in de romp zodat deze in het water op de waterlijn ligt (RC, giek, vervanggewicht voor zeilen+mast,…). Bevestig een koord in het midden van de boot en trek hiermee zijdelings de romp naar de kant. Verplaats de koord totdat de romp mooi haaks op de koord blijft gedurende de trekbeweging. Het bevestigingspunt van de koord is het lateraal punt.
Het lateraal punt ligt 10% achter het zeildrukpunt. Daar het zeildrukpunt dicht bij de mast ligt bij juiste zeilafmetingen, plaats je de mast 10% van de romplengte voor het lateraal punt.
RC
Omdat wedstrijdzeilen niet de bedoeling is met deze boot, werd voor standaard RC-materiaal gekozen. Winch en roerservo zijn beide van Hitec. Om toch een beetje rotatiesnelheid uit de winch te halen, zet ik alles op 6v ipv 4.8v. Hiervoor gebruik ik 5cellen 1600mA als akku.
De roerservo werd onder het middenluik geplaatst naast de winch. Dit kwam iets beter uit naar gewichtsverdeling tijdens de watertest. Origineel was het de bedoeling om de servo achteraan in de boot te plaatsen.
Zeilen maken
Het basismateriaal is polyester uit een zaak voor tekenmateriaal.
Teken het zeil met onderverdelingen op schaal 1/1 op een vlakke plaat. Hiermee kan je de verschillende panden van het zeil op afmeten, rekening houdend met de nodige overlap voor dubbelzijdige tape. Na het insnijden van de juiste bolling worden de verschillende panden nauwkeurig aan elkaar gezet. In de hoeken worden de nodige verstevigingen uit dacron aangebracht.
Afmetingen van zeilen binnen het klassereglement vind je o.a. op onderstaande link.
JSails - 1 metre rig measurement diagram
Tot zover mijn beknopt bouwverslag rond de IOM Vanquish.
De eerste zeiltest was positief. De mast stond juist gepositioneerd.
Meer foto's zijn te vinden op mijn fotosite (zie onder).
Groeten,
Kris
Midden jaren 80 was er regelmatig een grote vloot modelzeilboten te zien op de modelvijver van KMYCA. Ik zat daar toen, als jongen van ongeveer een jaar of 10, te kijken langs de kant hoe mijn vader met zijn Marblehead het parcours zo snel mogelijk trachtte af te leggen.
Alhoewel ik de laatste jaren mij vooral heb toegelegd op het bouwen van modelvliegtuigen, stond een zeilboot ook al lang op mijn verlanglijstje. Ik heb immers al heel wat boten zien bouwen maar zelf een romp beplanken, dat had ik nog nooit gedaan. Ook komen er zoveel andere zaken bij de bouw van een zeilboot kijken die men bij vliegtuigen niet direct tegenkomt. Dan denk ik aan gieten van ballast, maken van zeilen, zeiltechniek op zich,… In 2007 was het dus hoog tijd om de bouwtafel vrij te maken en te starten aan een IOM. Met serieuze tussenpauzes is de boot nu eindelijk afgewerkt. Tijd om het bouwtraject kort samen te vatten.
In het verslag dat volgt, tracht ik beknopt info te verstrekken over de bouw van mijn boot. Ook worden hierbij de verschillende bronnen waar ik bruikbare informatie heb gehaald in 1 document gebundeld. Dit is misschien handig voor anderen die ook een IOM willen bouwen.
Keuze zeilklasse
Er werd gekozen om een zeilboot volgens de klasse “International One Meter” (IOM) te bouwen. In tegenstelling tot Marblehead wordt deze klasse gekenmerkt door een groot aantal restricties naar afmetingen en gebruikte bouwmaterialen. Dit vooral om kosten in dure basismaterialen tegen te gaan. Zo mag er bijvoorbeeld geen carbon of kevlar in de romp verwerkt worden.
Het klassereglement is te downloaden op: Class Rules « IOMICA
Voornaamste kenmerken:
- Romplengte 1000 mm, max. diepgang 60cm
- Max. kieldiepte 420 mm
- Kiel + ballast max 2500 gr
- Min. totaal gewicht 4kg
- 3 zeilsets binnen vastgestelde afmetingen
Model
Op het internet zijn tal van ontwerpen te vinden om een IOM te bouwen. Ik koos voor het model “Vanquish” , kosteloos te downloaden als dxf op de volgende site:
Modellsegeln Bodensee -- Bootsbau
Het plan bevat niet veel meer dan rompvorm, kiel- en mastpositie. Dit is echter voldoende daar overige afmetingen te vinden zijn in het klassereglement.
De exacte mastpositie en gewichtsverdeling (plaatsing RC) bepalen we door een watertest zodra het onderwaterschip compleet afgewerkt is.
Romp
Daar het beplanken van een romp deels de motivatie was voor dit project, werd cederhout als basismateriaal gekozen. Planken in cederhout bestemd om gevels te bekleden werden verzaagd en geschaafd op dikte 2.5 mm.
In triplex dikte 6mm werd de structuur opgemaakt om de romp rond te bouwen. Bij de verschillende tussenschotten is de omtrek verdeeld in 24 gelijke delen om later spanten op juiste breedte te maken. Telkens werd op kalkpapier de spantbreedte aangeduid om daarna over te zetten op cederhout. De beplanking werd gelijmd met araldit tweecomponent lijm.
Na schuren van de beplankte romp werden langs de buitenzijde voldoende lagen G8 aangebracht. G8 is de UV bestendige variant van het beter gekende G4. Langs de binnenzijde van de romp werd een laag glasvezeldoek van 160 gr/m² aangebracht. Resultaat is een waterdichte romp.
Na inbouw van RC (zie verder) werd een dek gemaakt van 1 mm triplex.
Kiel, kielkast en roer
De juiste positie van de kiel staat op het bouwplan. De maximale lengte vinden we in het klassereglement. Onderzijde kiellood maximaal op 420 mm onder de waterlijn.
Als profiel nemen we een NACA profiel met lengte/dikte verhouding 9%. Voor het genereren van dit profiel gebruik ik het programma “Profili 2”, gratis te vinden op het internet. Hiermee kan men vrij eenvoudig een profiel selecteren en als dxf invoegen in het bouwplan (in AutoCad).
De kiel wordt opgebouwd uit twee triplex planken met tussenin twee carbon buizen van 6 mm. Kleef op een lange lat een stuk schuurpapier. Hiermee kan je mooi het profiel in de kiel schuren. Met behulp van een negatieve profielvorm in karton wordt de vorm gecontroleerd tijdens het schuren. Volgens het IOM-reglement moet de kiel uitneembaar zijn. Hiervoor wordt een kielkast gemaakt. Het geheel wordt achteraf in G8 gezet om bestand te maken tegen water.
Het roer wordt samengebouwd door twee triplex planken tegen elkaar te lijmen. Tussenin wordt een stuk RVS bar gelijmd met epoxy. Na het uitzagen van de juiste vorm kan het profiel erin geschuurd worden.
Ballast
Ik heb hier weer voor een NACA profiel gekozen. Deze keer 12% verhouding.
Volgens de IOM-regels mag kiel en ballast samen max. 2500 gr wegen. Om het juiste volume van de ballast te bepalen heb ik het programma “bulbcalc” gebruikt, te vinden via volgende link: Marko's bulb calculator
De juiste vorm werd op een draaibank gedraaid. De houtvorm werd geplamuurd om een glad oppervlak te verkrijgen. Om later niet door het lood te hoeven boren, werd daar waar nodig koper buis voorzien. Daarna werd een plaastervorm gegoten in twee delen.
De plaastervorm mag in geen geval water bevatten alvorens lood kan gegoten worden. Daarom werd de vorm gebakken in een oven alvorens lood erin te gieten.
Hardware
Voor de afmetingen van giek e.d. heb ik mij gebaseerd op volgend schema:
http://www.anderswallin.net/wp-content/2003_02/rig_comparison_2003feb01.pdf
Als basis voor de giek werd een profiel van Robbe gebruikt. De rest van de hardware is gemaakt uit rvs plaat of aluminium. Voor de gelagerde “gooseneck” zijn onderdelen uit telegeleide wagens gebruikt.
Watertest
Om de juiste positie voor de mast vast te leggen, bepalen we het lateraal punt van de boot. Hiervoor moet het onderwaterschip volledig afgewerkt zijn => kiel en roer gemonteerd. Leg zoveel mogelijk onderdelen op de juiste plaats in de romp zodat deze in het water op de waterlijn ligt (RC, giek, vervanggewicht voor zeilen+mast,…). Bevestig een koord in het midden van de boot en trek hiermee zijdelings de romp naar de kant. Verplaats de koord totdat de romp mooi haaks op de koord blijft gedurende de trekbeweging. Het bevestigingspunt van de koord is het lateraal punt.
Het lateraal punt ligt 10% achter het zeildrukpunt. Daar het zeildrukpunt dicht bij de mast ligt bij juiste zeilafmetingen, plaats je de mast 10% van de romplengte voor het lateraal punt.
RC
Omdat wedstrijdzeilen niet de bedoeling is met deze boot, werd voor standaard RC-materiaal gekozen. Winch en roerservo zijn beide van Hitec. Om toch een beetje rotatiesnelheid uit de winch te halen, zet ik alles op 6v ipv 4.8v. Hiervoor gebruik ik 5cellen 1600mA als akku.
De roerservo werd onder het middenluik geplaatst naast de winch. Dit kwam iets beter uit naar gewichtsverdeling tijdens de watertest. Origineel was het de bedoeling om de servo achteraan in de boot te plaatsen.
Zeilen maken
Het basismateriaal is polyester uit een zaak voor tekenmateriaal.
Teken het zeil met onderverdelingen op schaal 1/1 op een vlakke plaat. Hiermee kan je de verschillende panden van het zeil op afmeten, rekening houdend met de nodige overlap voor dubbelzijdige tape. Na het insnijden van de juiste bolling worden de verschillende panden nauwkeurig aan elkaar gezet. In de hoeken worden de nodige verstevigingen uit dacron aangebracht.
Afmetingen van zeilen binnen het klassereglement vind je o.a. op onderstaande link.
JSails - 1 metre rig measurement diagram
Tot zover mijn beknopt bouwverslag rond de IOM Vanquish.
De eerste zeiltest was positief. De mast stond juist gepositioneerd.
Meer foto's zijn te vinden op mijn fotosite (zie onder).
Groeten,
Kris
