Ervaringen met etsen: 7. Het etsen
Lees de waarschuwing aan het begin van de vorige aflevering nog maar even, want nu wordt het pas echt link. Etsmiddelen, wat je ook gebruikt, zijn behoorlijk agressief, en je kunt dus niet voorzichtig genoeg zijn.
Aan het begin heb ik al gemeld dat het eerste etsmiddel dat ik kocht ammoniumpersulfaat was. Om het etsproces goed te laten verlopen moet het verwarmd worden (bij de elektronica winkel zeiden ze 30 graden C, maar volgens bij kan je beter naar rond de 40 graden gaan), en in beweging gehouden worden. De etstank die ik kocht had daarom ook een verwarmingselement en een luchtpompje (zoals gebruikt bij aquaria).
Dit is overigens een oudere foto, met een teststrip om de gevoeligheid voor de belichting te onderzoeken. Het onderste vakje was 100 seconden belicht, en dan naar biven steeds 10 seconden minder. Er was geen verschil te zien tussen 50 en 100 seconden, vandaar de 50 seconden die ik nu steeds hanteer.
Het verwarmingselement kon volgens de instelknop tot maximaal 32 graden, maar als ik hem daarop zette werd het 40 graden. Daar heb ik het dan ook bij gehouden. Op zich was het resultaat best wel goed, maar ik kreeg last van verstoppingen van de luchtkanaaltjes doordat het middel kristalliseerde. Ook bij hogere temperaturen loste dat slecht op. Op internet vond ik later (maar ik kan die site nu niet meer vinden!!!!!) dat dat het probleem met ammoniumpersulfaat is. Ondertussen had ik wel allerlei enthousiaste verhalen over ijzer(III)chloride gehoord. Je hoeft het niet te verwarmen, en ook beweging is niet belangrijk. Dus dat maar eens aangeschaft, en na één keer gebruiken gepromoveerd tot chemisch afval. Wat een troep is dat zeg. Het is behoorlijk visceus, en het blijft hardnekkig overal aanhangen. Als je een druppel morst krijg je de plaats waar je gemorst hebt heel moeilijk schoon. Maar dat is het ergste niet, het is bijna ondoorzichtbaar. Bij het maken van PCB's hoeft dat geen probleem te zijn, maar bij het dooretsen van massief messing wil je het proces goed kunnen volgen omdat je het er beslist niet te lang in wilt houden. Dat terwijl de verkoper die mij telefonisch voorgelicht had zei dat het voldoende doorzichtig was.
Na nog wat verder zoeken kwam ik op natriumpersulfaat terecht. Overigens, ik weet het niet zeker maar ik heb de indruk dat op internet en dan met name op fora die dit soort onderwerpen behandelen, ammoniumpersulfaat en natriumpersulfaat nog al eens door elkaar gehaald worden. Daarom ga ik nog een goed op zoek naar de site die ik hierboven noemde, want die was volgens mij behoorlijk professioneel. Als ik hem gevonden heb pas ik dit gedeelte nog wel eens aan. Het natriumpersulfaat (ook wel "fijnetskristal" genoemd) heb ik via internet besteld, want de elektronicawinkel levert dat niet. Dat wordt trouwens steeds meer een punt van ergernis. Ik koop dingen eigenlijk het liefst in een winkel, waar ik een verkoper direct kan aankijken. Maar met bepaalde dingen wordt dat steeds moeilijker. Straks nog een mooi voorbeeld daarvan. Ik heb toen 2 kg, voldoende voor 8 liter besteld (46 Euro incl. verzending), en daar doe ik nog steeds mee (ik ga binnenkort wel weer eens bestellen, want het wordt wat trager heb ik de indruk). Ik vind het fijn spul, maar heeft als nadeel dat het nog wat warmer moet zijn (tussen 45 en 50 graden C) en dat de circulatie echt goed moet zijn. Die hogere temperatuur kon ik met mijn verwarmingselement niet halen. Tenmisnste dat denk ik, want dat was inmiddels in de afvalbak verdwenen. Het bleek geen "droogkook" beveiliging te hebben, en op een onoplettend moment had ik hem per ongeluk droog aangezet. Het gevolg: een knal, een steekvlam en rondvliegend glas. Gelukkig geen verdere ongelukken, maar eigenlijk snap ik niet dat zoiets verkocht mag worden. Bij de aquariumzaak een nieuwe gehaald. Die ging aanvankelijk ook niet boven de 35 graden C, maar ik had op internet gelezen dat je zo'n ding eenvoudig kunt "opvoeren" (kreeg gelijk visioenen uit mijn jonge jaren, het opvoeren van mijn Puch, afvlakken van cilinderkoppen, uitvijlen van poorten etc.). Met 300 W heeft zo'n ding natuurlijk zat capaciteit, en inderdaad door eenvoudig het stopnokje van de temperatuur instelknop te verzetten haalt hij nu probleemloos 50 graden C.
Als de tank op temperatuur is, en de luchtcirculatie draait kan je dus gaan beginnen. Dan is het eerst de vraag hoe zet/hang je die plaat erin. Ik ben begonnen met simpel twee gaatjes in de plaat te boren, en hem er dan met haakjes over de bovenrand in te hangen. Wat je dan zag was dat de plaat de neiging had om tegen één wand aan te "kleven". Dat ging je dan steeds corrigeren, maar ik vond het maar niets. Toen geprobeerd stukjes plastic profiel aan de randen te lijmen als een soort afstandhouders. Veel kunsstoffen hebben geen probleem met de etsstoffen, maar mijn lijm wel. Dus na enige tijd lagen die dingetjes op de bodem, en was ik weer waar ik begonnen was. Ik heb toen echt een tijdje zitten piekeren hoe ik dat zou kunnen doen. Toen plotseling (zal wel weer 's nachts geweest zijn, dan krijg ik de meeste ideeën) moets ik denken aan strips die je vroeger gebruikte om posters strak op tehangen. Die schoof je ober de boven en onderkant en als dat zonder scheuren gelukt was bleef die keurig strak hangen. Dan denk je: eenvoudig toch, die ga ik even halen. Nou ik heb in zo'n korte tijd nog nooit zoveel winkels bezocht. Sinds we hier in Barendrecht de vinex wijk Carnisselande hebben is het winkelaanbod behoorlijk uitgebreid. In korte tijd was ik bij de Hema, Blokker, Edel en nog een andere, plaatselijke kantoorboekhandel, maar ook bij Praxis, Karwei en nog een plaatselijke lijstenzaak geweest. Het mooie was, bijna overal wisten ze wel waar ik het over had maar ze hadden het niet. En op internet: in één keer raak. Ook toen ik 5 stel kocht waren de verzendkosten bijna nog hoger dan de dingen zelf, maar ik had ze!!!
Op de foto hierboven zie je ze trouwens al. Je schuift ze simpel over de etsplaat heen, en aan de uiteinden heb ik gaatjes geboord waardoor ik ouderwetse pluggen heb gestoken als afstandshouders. En het werkt perfect!! Hieronder zie je ze nog een keer, nu met de etsplaat die we hier aan het volgen zijn.
Ik heb mijn "uitvinding" nog verder geperfectioneerd door er nog vier extra pluggen in te zetten. Hierdoor schuift de plaat niet zo diep meer in de posterstrips (was 12 mm, nu 5) waardoor je meer "etsbreedte" hebt. Die vier extra pluggen was nog wel een probleem. Ik dacht ze niet meer te hebben dus even bij Praxis of Karwei halen. Nou vergeet het maar, die ouderwetse pluggen zijn er denk ik gewoon niet meer. Het is allemaal dat Fischer spul, met haakjes sleuven en ribbels, maar niet meer de gewone plug van vroeger. Thuis nog een alles op z'n kop gezet, en ja hoor, toch nog precies vier gevonden. Ik ga erg zuinig worden op die dingen.
Maar ondertussen is het hierboven al te zien dat de plaat in de etstank zat. Wat mij was opgevallen dat er ondanks de gedwongen circulatie toch verschillen in etssnelheid tussen onder en boven waren. Daarom draai ik de plaat elke 4 tot 5 minuten om. Nog mooier zou zijn als je de plaat steeds 90 graden zou kunnen draaien, maar dat lukt bij mij jammergenoeg alleen bij plaatjes die niet langer dan de maximake breedte van 16,5 cm zijn. Wat je namelijk ook ziet is dat horizontale lijnen sneller dooretsen dan vertikale. Door 90 graden te draaien "verdeel" je dat dan ook. Bij de in een eerdere aflevering getoonde helicopterplatforms had ik dat wel gedaan, en het resultaat is ernaar. Dus als je mij zou vragen: wat zou je het liefst veranderen, dan is dat een etstank waarin platen van 25x25 cm kunnen.
Na ongeveer 20 tot 25 minuten komt dan het moment: als je er een zaklantaarn achter houdt kan je de eerste dooretsingen zien ontstaan. Ik heb geprobeerd dat moment op de foto vast te leggen, maar dat lukt me gewoonweg niet. Dan wordt het wachten op het moment dat alles volledig doorgeëtst is (meestal nog een paar minuten), haal je het eruit en dompel je het in de emmer met water die daarvoor klaar staat. Daarna ga ik hem nog wel even afspoelen onder de kraan.
Een fout die ik in eerste instantie maakte was om alles gehaast te doen. Dat is echter helemaal niet nodig want het etsen is op zich een traag proces. Alle handelingen die je doet, bijvoorbeeld het periodiek keren kan je rustig doen waardoor je ook geen gevaar voor spetteren hebt. Als er iets fout gaat dompel je de plaat gewoon in de klaarstaand emmer met water, en herstel je op je gemak datgene wat fout ging. Daarna ga je gewoon verder. Dus belangrijk is: nooit in paniek raken en alles op je gemak doen. Je hebt alle tijd daarvoor zonder dat het resultaat daardoor minder wordt.
Hieronder het uiteindelijke resultaat, dat ik vrijwel parallel aan het schrijven van dit verhaal heb bereikt:
Hoe het geluk is weet ik niet (kom ik nog wel achter hoor), maar het lukte me om onderstaand detail van de hekjes te fotograferen (de totale breedte van de foto is 55 mm):
Echt, elke keer sta ik weer versteld van zo'n resultaat. Overigens, voor wie het etsen zelf een probleem oplevert, is er ook een mogelijkheid om je eigen ontwerp te laten etsen, onder meer via
Saemann. Ik heb begrepen dat de kwaliteit goed is. Overigens geven zij op dat de minimale breedte van lijnen die zij accepteren gelijk aan de plaatdikte is, dus in dit geval 0,3 mm. En dat zijn de spijltjes hierboven ook....... (dunner zou ik ook niet meer gaan, daar ga ik geen testje meer aan wagen).
In grote trekken denk ik dat deze en voorgaande afleveringen wel zo'n beetje laten zie waar ik op het moment sta met etsen. Ik hoop dat ik heb kunnen overbrengen dat ik het vreselijk leuk vind. Het etsen zelf is natuurlijk niet mijn uiteindelijke doel, het is een middel om te proberen een zo mooi mogelijk schip te maken. Maar dat het een leuke bezigheid is, is mooi meegenomen.
Als ik nog wat toe te voegen of te wijzigen heb doe ik dat wel, en meld dan hier dat ik dat gedaan heb. Ondertussen hoop ik ook dat er wat reacties los zullen komen, hopelijk met suggesties hoe het één en ander nog verbeterd kan worden. Want nogmaals, ik heb geen beschrijving willen maken hoe het moet, alleen maar hoe ik het op dit moment doe. En dat daar zeker nog verbeteringen in aan te brengen zijn heb ik zelf hier en daar ook al aangegeven.
Groet,
Ad Bakker
ntopic:
roost:
