Vaardigheden, tips en weetjes...

Piet, ik zie nu deze thread pas. Het was me al wel opgevallen dat je website niet meer online was. Wat jammer! Heb je hem zelf nog wel? Als je bijv een html archief er van zou hebben zou het voor mij een klein kunstje zijn om hem bij mij thuis op een servertje te draaien. Die staat altijd aan en daar draaien ook wat andere sites op. Mocht je de domeinnaam nog hebben dan moet alleen even de DNS worden aangepast en voila hij draait weer maar goed dat moet je wel willen en hebben natuurlijk.... anders werkt deze thread ook prima natuurlijk. ‘T is alleen dat je er net zoveel werk in had gestopt om je website helemaal up to date te maken.

 

Ik heb de website opgezegd i.v.m. de kosten, ik vond het te duur worden, dus volgens mij is het gewist. De items in deze thread heb ik gewoon in mijn bestanden staan, de bouwverslagen niet want de meeste zijn ook hier op het forum te vinden te vinden. Er komt hier nog wel het één en ander bij zodat met name de beginnende bouwer van deze schepen niet overal hoeft te zoeken maar alle tips e.d. hier kan vinden.

 

Ik heb wel nog de kopie van je website, had hem nog niet gewist ivm je tuigage verslag. Ik kan hem doorsturen. Doe maar een privebericht sturen.

 

Al top dat je het hier weer plaatst!

 

Geschutpoorten uitsnijden;

Om de geschutpoorten uit te snijden zullen waarschijnlijk wel verschillende mogelijkheden zijn, maar in de verslagen van de beginnende bouwer lees ik nog regelmatig dat dit vraagtekens oproept. Dus hier een manier om dit te doen.

Het is natuurlijk belangrijk dat al je poorten de juiste lijn volgen en op de goede hoogte staan ten opzichte van het dek waar het geschut word geplaatst. Het is uiteraard een mooi gezicht wanneer al de kanon lopen netjes en op gelijke hoogte uit de poorten steken, dus zorgvuldig aftekenen van je poorten is om te beginnen al belangrijk,

Op bovenstaande foto zijn de uit te snijden poorten afgetekend op de romp volgens het bouwplan/tekening. Wanneer je de spanten eerst aftekent, dan maak je dit iets makkelijker. meet alles goed na en gebruik potlood omdat je dan eventuele foutjes weg kunt gummen en corrigeren.


Na het aftekenen van de poorten zet je binnen de lijnen van de poort die je gaat uitsnijden een aantal puntjes,

Vervolgens boor je met een kleine boor 2 tot 3 mm in ieder puntje een gaatje,

Met een scherp hobby-mes snij je nu het hout weg tussen de gaatjes, zorg er voor dat je binnen de lijnen van de poort blijf tijdens het snijden!

Met een vijl(tje) en/of schuurblokje schuur of vijl je de poort nu netjes op maat.


Nu kun je de sponningen aan brengen om de poorten mooi af te werken.

Als je netjes en zorgvuldig hebt gewerkt, dan staan alle kanonnen mooi in lijn, succes!

 

MASTERCLASS!!!

 

Om de masten en stengen naar voren te zekeren werden zware touwen om de mast- en stengentoppen gelegd, middels een strop met aan het eind een oog en een zogenaamde 'muis' de zware touwen zijn de stagen en werden vernoemd naar de mast(en) en steng(en) die ze staagden. Dus bijv. de stag van de fokkemast heet dan de fokkestag (of voorstag), de stag om de grootsteng heet dan de grootstengenstag enz. Op de 'echte' schepen werden de stagen bekleed, evenals de muis met strop, hetgeen er dan zo uit zag;

De muis zelf werd aan de stag geweven en zag er zo uit;

Het bekleden van stagen (en wanttouwen) word over het algemeen op modellen niet gedaan wegens de geringe afmetingen, waardoor het niet echt meerwaarde geeft aan je model, terwijl een geweefde muis zo goed als onmogelijk is toe te passen daar de muis maar enkele mm groot is, dus heb ik een simpele manier bedacht om een muis met strop te maken voor op je model hetgeen er dan zo uit gaat zien;

In de rode cirkel bevinden zich de muis met strop van de voorstengstag en de loze voorstengenstag, in de hierna volgende update laat ik zien aan de hand van foto's en tekst hoe je dit vrij eenvoudig kunt maken.

 

Muis met Strop; (tekst betreffende de foto's staat onder iedere foto)


Eerst meet je de lengte van de strop aan de bovenkant van de stag waarna je vervolgens de muis gaat maken. Op de foto; maak een lus.


Leg nu achter de lus een 2e lus.


Haal nu het eind van de stag (onderkant) van achter naar voren door de beide lussen.


Trek nu de lussen voorzichtig en gelijkmatig aan.


Je ziet dat er nu een balletje ontstaat hetgeen je muis voorstelt.


Na het meten van de juiste lengte voor de strop die om de mast- of stengentop komt te liggen maak je nu een klein oogje om de stag met een klein bindsel.


Als je nu het oogje doorhaalt tot de muis heb je nu een muis met strop die om de masttop kunt leggen.

(indien je masten al helemaal op je model hebt geplaatst inclusief de stengen, dan moet je het oogje maken nadat de stag al om de masttop is geslagen. Het is een stuk makkelijker om de mast in delen op je model aan te brengen, waarna je eerst de mast zelf voorziet van hoofdtouwen en stag(en) en wanneer dit gereed is zet je de marssteng er op waarna je die voorziet van het staand want enz., op die manier zit er niet veel in de weg en leg je dus een stuk makkelijker de stagen en hoofdtouwen om de toppen)

 

Kleden van touwwerk;

Ter bescherming tegen schavielen werd het meeste staand want zoals hoofdtouwen en stagen gekleed. In principe word dit nagenoeg nooit toegepast op modellen wegens de schaal en dus de geringe afmetingen, maar misschien wel aardig om te weten hoe dit in zijn werk ging. Het 'kleden' word op moderne schepen nog slechts toegepast bij handgemaakte splitsen in staaldraad.

Het touwwerk werd eerst getrensd, dat wil zeggen: de groeven tussen de kardelen/tieren worden opgevuld met marlijn of huizing, een vettig dun touw van hennep vezels zodat een tamelijk glad oppervlak ontstaat. Dit getrensde touw wordt vervolgens omwikkeld met geteerde stroken zeildoek -gesmart- en tenslotte met behulp van een kleedkuil geheel omwonden met schiemansgaren.

Op de foto; rood, het trenzen, blauw het smarten, geel is de kleedkuil en groen het schiemansgaren (met de kleedkuil word het garen strak om het te kleden touw gewonden)

 

Touw;

Onder touwwerk verstaat men alle touwen, lijnen en trossen die nodig zijn om het schip te vertuien, ermee te manoeuvreren en om de zeilen en ra's te bedienen.
Van een aantal garens worden kardelen of strengen gedraaid (linksom) en door meerdere kardelen (drie of meer) samen te draaien (rechtsom) ontstaat geslagen touw, hetgeen we 'wantslag' noemen, dus m.a.w. wantslag is touw waarvan de kardelen rechtsom (of 'met zon') geslagen zijn. Worden er drie wantslag touwen of trossen linksom (tegen zon) samen gedraaid dan spreekt men van 'kabelslag'. Kabelslag geslagen touw werd over het algemeen gebruikt voor het dikkere touwwerk, zoals de ankertros, sleep- en meertrossen, broekings en bijv. de pardoens. Wantslag geslagen touw werd gebruikt voor praktisch al het lopend want en werd onderscheiden naar zijn dikte;

Takelgaren: opgebouwd uit twee of drie dunne hennep-garens, dat dient voor takelingen en bijv. versieringen.
Schiemansgaren: twee of driedraads geslagen, meestal geteerd garen, vooral gebruikt voor het kleden van touwwerk.
Stiklijn: bestaande uit drie strengen van twee garens, dat gebruikt wordt voor bindsels, rijglijntjes enz.
Marlijn of Huizing: tweedraads kort geslagen geteerde henneplijn.
Lijnen: touwwerk uit drie of vier strengen, dat gebruikt wordt voor; weeflijnen, zwaardere bindsels aan stagen en wanten en het lopend want.

Wantslag, drie kardelen geslagen tot tros.

Kabelslag, drie wantslag geslagen trossen geslagen tot een dikkere tros.

Wanneer je één kardeel ineen draait zodat er een ring van touw ontstaat, dan spreek je van een grommer, hetgeen eigenlijk een rond touw is zonder begin of eind en word onder andere gebruikt voor bijv. gestropte blokken,

 

De bouwplank (zoals getoond op de eerste post bovenaan) lijkt me ideaal als de lijn van de kiel evenwijdig loopt met de waterlijn. Hoe gebruik je deze bouwplank als de kiel een helling heeft vanaf de achtersteven naar de voorsteven?
Als je bijvoorbeeld de tekening van BLOM 7P bekijkt dan kent de kiel een lichte helling naar voren toe; de spanten staan haaks op de waterlijn/grondlijn en niet op de kiellijn.

 

De bouwplank moet uiteraard aangepast worden aan je model, wanneer de kiel een helling vertoont moet je de blokjes (nr. 4 ) wat meer naar het midden plaatsen omdat de kiel onder de buik altijd recht is. De stevens vallen dan in de steunen 5 en 6. M.a.w. de getoonde bouwplank is een voorbeeld en dus niet universeel.

 

Voor het op maat snijden van een aantal latjes (als je geen zaag machine hebt) meet je de juiste lengte af op je snij-mat en leg je bijv. een stalen liniaal met tape vast op je snij-mat. Nu kun je je latjes tegen de liniaal leggen en allemaal de zelfde lengte geven.

De liniaal kun je tevens gebruiken om je latjes mooi haaks te schuren indien je niet helemaal recht hebt gesneden.

 

Voor het vast lijmen van zeer kleine onderdeeltjes (bijv. de scharniertjes op de geschutpoorten) kun je i.p.v. lijm, wat vaak een knoeiboel geeft, ook lak gebruiken. Smeer de luikjes in met lak en leg daarna de scharniertjes in de nog natte lak,
Wanneer de lak droog is zitten ze net zo vast alsof je lijm hebt gebruikt en heb je geen last van overtollige lijm op je werk.

 

Constructie masttop;

De masttop(pen) zijn nagenoeg altijd vierkant, terwijl de mast zelf rond is. Om deze top vierkant te maken zonder machine(s), maar met eenvoudig hand gereedschap laat ik hier zien. Als voorbeeld neem ik een rondhout van 10 mm in doorsnee wat een redelijk gangbare maat is voor bijv. de grote- en/of fokkemast. (tekst onder iedere foto)



eerst word de het eind van het rondhout vlak/haaks geschuurd en er word een kruis opgetekend, ook haaks, dus 4 hoeken van 45 graden.

voor het aftekenen van het kruis op de top is er een handig tooltje op de markt (helaas weet ik de naam niet), hetgeen vaak meegeleverd word indien je een draaibank(je) aanschaft om het middelpunt van je rondhout te bepalen.
Het tooltje past op ieder rondhout waarna je de twee lijnen perfect haaks kan aftekenen, maar hier zijn vast ook andere manieren voor te bedenken...?

Vervolgens bepaal je de lengte van de vierkante top aan de hand van de tekening en/of bouwbeschrijving en markeer je deze met potlood of een stukje tape, waarna je de lijnen op de top weer perfect haaks doortrekt tot de afgetekende markering, waarna je dus 4 evenwijdige lijnen krijgt op de top van je rondhout.

Dan is het een kwestie van de vlakken haaks schuren of vijlen, dit is een secuur werkje en vergt dan ook het nodige geduld en regelmatig nameten tijdens het schuren met bij voorkeur een schuifmaat, totdat de vlakken allemaal gelijk en haaks zijn over de hele lengte.

vervolgens word de aan de top de breedte van het ezelshoofd (verbinding tussen masttop en marssteng) afgetekend.

Het gat in het ezelshoofd is over het algemeen rond, dus het afgetekende deel dient daarom ook rond te worden geschuurd/gevijld, het kleine gat is voor de masttop en het grote voor de latere aan te brengen steng.

ook hier weer egelmatig controleren en passen tot het ezelshoofd mooi op de masttop past.


Tenslotte controleer je middels de tekening, die vaak 1:1 is of alles klopt en je masttop is een feit!

 

Constructie spreeworst en puttingwant;

Om de spreeworst en het puttingwant op/in het want te zetten lijkt soms een behoorlijke opgaaf, maar ook hier geld als je de juiste werkwijze weet word het een stuk eenvoudiger


Op de foto het puttingwant en de spreeworst, maar hoe bevestig je dit nu...?

Om één en ander wat makkelijker te maken kun je voor de spreeworst op je model het beste een messing staafje of rondhoutje gebruiken. Vroeger was de spreeworst gemaakt van een stukje zwaartouw, maar touw is minder stevig en aldus ook minder makkelijk aan te brengen in het want van je model. Op bovenstaande foto is hier een messing staafje van 1 mm dik gebruikt wat is zwart gemaakt. Eventueel kun je ook een stukje touw drenken in sec. lijm waardoor het na drogen hard word en zodoende ook wat makkelijker is om aan de hoofdtouwen te bevestigen.

Een simpele manier is om de spreeworst te voorzien van enkele druppeltjes sec. lijm, waarna je de spreeworst op de juiste plaats aan de achterkant van het want 'plakt' dit hoeft maar een klein beetje vast te zitten, dus zuinig met de lijm zodat het niet zichtbaar is, de achterliggende gedachte is dat je beide handen vrij hebt om te werken...

Op onderstaan de tekening is heel duidelijk te zien hoe het puttingwant aan de spreeworst en hoofdtouw(en) word vast gemaakt;
op de tekening is 1 de spreeworst, 2 is één van de hoofdtouwen van het want, 3 is één van de touwen van het puttingwant en 4 is het jufferblok op de marsring. Duidelijk is te zien dat het puttingwant met een halve slag om het hoofdtouw en de spreeworst word gelegd en daarna afgewerkt met één of twee bindsels rond het hoofdtouw.

Hieronder leg ik uit hoe je te werk gaat om alles vast te zetten, tekst onder de foto,

a, het jufferblok met daarom het puttingwant geknoopt. b, steek het puttingwant door het gaatje in de marsring. c en d leg nu het puttingwant met de halve steek om de spreeworst en het hoofdtouw zoals op eerdere getoonde tekening te zien is. e, zet het eindje van het puttingwant vast aan het hoofdtouw met een lijmklemmetje. f, maak nu om en om met een dun stukje garen, (zo dun mogelijk) een aantal halve steken onder elkaar waardoor er een bindsel ontstaat. Tenslotte knip of snij je de losse eindjes weg en zit het puttingwant zowel als de spreeworst vast aan het hoofdtouw zonder een dikke 'lelijke' knoop.

 

Dat handige tooltje heet een "center zoeker" .
En die zit vaak bij een draaibankje meegeleverd of je besteld hem in china voor een euro. Maar je kunt hem ook zelf maken. Op google vind je daar handleidingen voor.
Niet moeilijk om te doen, zelfs ik kon het namaken. Het enigste waar je op moet letten is dat de binnenhoek haaks is en dat het aftekendeel op 45 graden staat. Ik heb dit opgelost met een stukje millimeter papier op het hout te plakken. Het aftekendeel is een stukje bankpas.

 

Op de vorige pagina in post 9 liet ik zien hoe je een samengesteld blok kan maken (vioolblok). Een veel voorkomend blok op je model is het 'stropblok' wat voornamelijk dient als geleide blok voor het doorvoeren van verschillend lopend want, zoals vallen, geien, gordings, toppenanten enz. De strop dient om het blok aan een vast punt te bevestigen zoals bijv. aan de zaling, ezelshoofd, ra enz. en word in het 'echt' gemaakt van een grommer, (te zien op deze pagina, onderste foto van post 30). De strop word om de wangen gelegd in de groeven (neuten) en met een kruisbindsel boven het blok word de strop voorzien van een oog, waaraan een ring, haak of kous kan worden gezet, zie tekening hier onder;
Daar de blokken waarmee we werken op een model bijzonder klein zijn is het nagenoeg onmogelijk om zo'n kleine grommer te maken en af te werken met het kruisbindsel. Hieronder laat ik zien hoe je zo'n 'gestropt' blok zelf kan maken wat de werkelijkheid vrij goed benaderd.


a, klem de ring waar de strop aan komt in de bankschroef. b, haal het touw waar je de strop mee wilt maken door de ring. c, maak nu een kleine lus en leg een platte knoop. d, met een kleine tang knijp je de knoop nog wat platter. e, leg nu de rest van de twee eindje om de wangen van je blok in de neuten (groeven)


f, klem nu het blokje wederom in de bankschroef. g, leg nu één halve steek in de eindjes zo strak mogelijk tegen het blokje. h, fixeer de halve steek met sec. lijm of slow-zap en laat het een paar sec. drogen/hard worden. i, op je snijmat kun je nu met een scherp hobby mes de twee losse eindjes strak tegen het blokje afsnijden. j, het eind resultaat is een gestropt blok zonder dikke en/of lelijke knopen.

 

Dikker draad maken;

Om van dun draad een dikkere draad (kabeltje) te maken zijn uiteraard handige tooltjes op de markt, maar je kan dit ook op een simpele manier zelf doen met eenvoudige middelen. Het enige wat je hier voor nodig hebt is natuurlijk je garen/draad waar je een dikkere draad van wilt 'slaan' en een klein stukje hout waar je drie gaatjes in boort in een driehoek en iets om de draad in vast te klemmen, bijv. een bankschroef.

Op de foto hieronder gebruik ik voor het stukje hout een jufferblok, daar zitten de gaatjes al in en natuurlijk het garen wat ik dikker wil maken voor bijv. een stag of ankerkabel;

Steek de drie eindjes door de gaatjes van het blok,

Klem vervolgens het ene eind (3 eindjes) vast in de bankschroef,

Nu draai je het touw en het juffrblok voor wantslag met de klok mee, dus rechts om en voor kabelsag tegen de klok in, dus links om. op deze manier zal je zien dat achter het blokje de drie garens netjes en gelijkmatig ineen gedraaid (geslagen) worden en heb je een dikkere draad. Niet te veel spanning op de draad houden en regelmatig draaien en ook niet te strak, na een beetje oefenen is dit voor iedereen te doen

simpel en kost niets...

 

beleg punten

aan de voet van de grote- en fokkemast en soms ook van de bezaan-/kruismast waren kleine betings opgesteld, die knechten werden genoemd. Dit zijn twee naar beneden lopende stijlen, verbonden door een dwarsbalk (belegbalk) die in zijn geheel de 'nagelbank' word genoemd.

De stijlen werden soms van schijven voorzien. De stijlen van de knechten die achter de mast stonden helden met de mast mee. Stonde de knechten voor de mast dan dienden ze voor het beleggen van o.a. de boelijns en de geitouwen.

De genoemde dwarsbalken werden voorzien van een aantal gaten, waarin houten pennen, de 'korvijnnagels' werden gestoken die in de nagelbanken zaten en waarop de einden van het lopend touwwerk werd belegd.

De nagelbanken moeten stevig in het model worden gezet wegens de krachten en spanning van het touwwerk wat er op belegd word. Daarom is simpelweg vast lijmen meestal niet voldoende, je moet er niet aan denken dat de nagelbank los komt met alle belegde touwen....

Daarom word er onder de knechten een gaatje geboord waar een spijkertje zonder kop in word gestoken. Vervolgens een gaatje boren alwaar de knechten op het dek komen te staan en vervolgens de knecht stevig in en op het dek lijmen.

De genoemde plaatsen waren uiteraard niet voldoende om de ong. 150 touweinden van bijv. een driemaster op te beleggen. Daarom werden er ook horizontale planken aan de binnenkant van de verschansing(en) geplaatst. Ook dit waren/zijn nagelbanken en worden evenals de staande nagelbanken ook met twee of drie nagels/spijkertjes aan de verschansing gelijmd.