Zwei Antik Segler

Rick, Max, jullie hebben goed over nagedacht.

Eindelijk wordt over nagedacht!

We lezen in diverse boeken en bladen dat een hoofdligger kwartiers gezaagd het meest optimale is.
Het gekke is dat ik nog niemand heb ontmoet die mij kan uitleggen waarom?


Johannes

 

Laat ik het dan maar eens proberen.

Bij dosse gezaagd hout loop je het risico dat de jaarringen (nerf) vooral als die dik zijn de gehele plank/lat vullen. Dit betekend dat je dan maar 1 nerf in de hele plank/lat hebt zitten, of zelfs alleen het zachte gedeelte van de jaarring asl je plankjes hebt van 1 mm dik. Dit brosse hout breekt al bij het minste geringste aan krachten die erop komen.

Bij kwartiers gezaagd hout zitten altijd meerdere jaarringen (nerf) in de plank/lat.

Dit is vooral in de modelbouw waar we met hout van enkele milimeters dik werken van belang.

Zie de foto's in mijn eerdere bericht.

 

Bij grotere planken (vloerdelen bv) die dosse gezaagd zijn, is het me wel eens opgevallen dat de jaarringen de neiging hebben zich te rechten (dwz de plank trekt zodanig krom dat de jaarringen recht worden). Als je met grote planken werkt kan het nuttig zijn om tevoren te weten in welke richting een plank krom kan gaan trekken.

 

....., het heeft inderdaad te maken met het aandeel zomerhout en vooral waar het zich bevind.

Met het hele verhaal kom ik als de HAST vleugel gebouwd wordt.

Nerf is wat anders dan jaarringen!

De nerf kan grof of fijn zijn, of daar tussenin natuurlijk.
Het zegt iets over hoe fijn of grof de structuur van hout is!
Essenhout is bijvoorbeeld grof van nerf wat duidelijk herkenbaar is aan het houtoppervlak.

Johannes

 

Bij vierkant latjes maakt het niets uit hoe de jaarringen verlopen.



Bij het zagen van driehoek latjes is het wel van belang hoe de jaarringen verlopen.

Johannes​

 

het zit zo.... de jaarringen, en in welke richting ze liggen bepaalt het kromtrekken...

Dosse hout trekt ook sneller krom dan kwartiers.

zoals eerder gezegd maakt men beplanking van het dosse...

bij houten meubels wil je ook geen tafelblad maken van alleen maar dosse planken... dan trekt je zooi zo krom dat je soep kan eten van de tafel...

daarom gebruiken ze het dosse hout voor panelen. deze worden vast gezet in een frame, en kunnen dus moeilijker gaan kromtrekken.

het kaderwerk is altijd kwartiers of half-kwartiers hout. zodoende dat je een sterke ruggengraat krijgt.

dit alles kan je perfect toepassen op de bouw van toestellen.


kortom, zorg altijd voor een stevig kader (kwartiers hout weegt wel iets meer) zodat je boel niet krom trekt

 

Inderdaad meubelmakers en aanverwante beroepen moeten rekening houden met krimpen en zwellen van hout.

Dat leren ze op school, zoals de krimpverhoudingen axiaal, radiaal en tangentiaal.
En natuurlijk alles over hout drogen en klimatiseren.

Bij mijn houten vliegtuigen maak ik me geen zorgen over krimpen en zwellen.
Wel kijk ik kritisch naar mijn constructie zoals bij de HAST.
Deze heeft multiplex vleugel-verbinder.
Neemt het vochtgehalte van deze multiplex tongen sterk toe, zal de sterkte fors afnemen.

Dus ga ik een beschermlaag aanbrengen om vochtopname te voorkomen.
De rest van de constructie ga ik niet behandelen omdat het bespanmateriaal enigszins beschermend (vertragend) werkt.

Johannes

 

HAST

Het bouwen op een helling gaat lekker snel.

De spanten zijn gemaakt van 1,2 mm dik triplex, dat was even wennen.
Voorzichtigheid was geboden om de spanten heel te houden.
Meestal heb ik spanten met een dikte van 3 mm of meer in mijn handen.

Johannes​

 

én ze zetten uit, waardoor ze klem komen te zitten in de tongkasten. En probeer dan je vleugel er maar eens af te halen

 

Johannes, heb jij ze met houtlijm aan de ligger gelijmd of met epoxy? Ik maak m'n spanten wel zo precies passend mogelijk, maar toch is 1 mm niet veel om te lijmen, he?

 

Inderdaad dat kan gebeuren,
Staat wat slordig als ik bij het demonteren de vleugel kapot knijp.

Maar hangt ook vanaf hoe de tongkast is opgebouwd.
Bij de HAST is het geen volledig gesloten kast.
De vleugel moet straks met lichter voorspanning opschuiven.

Johannes

 

Henri, ik heb witte houtlijm gebruikt voor het verlijmen van de spanten.
Dat gaat prima.
Indien de passingen gelukt zijn zal de verbinding sterker dan het hout zijn.
Heb je ergens een kier zal da op die plaats een slechte verbinding zijn, maar zelfs dan verwacht ik voor de hele constructie geen nadelige gevolgen.

Johannes

 

Zwellen van hout

Het vochtgehalte van hout past zich langzaam aan aan de relatieve vochtigheid van de omgeving.
Uiteindelijk zal het hout een constant vochtgehalte bereiken, het evenwichtsvochtgehalte.


Stel, ik vlieg met mijn HAST tijdens een regenbui.
Het hemelwater kruipt tussen vleugel en romp naar de multiplex tongen.
Deze zijn onbehandeld en zullen langzaam vocht opnemen.
Zoals al eerder vermelde is multiplex minder vochtgevoelig omdat meerdere lijmlagen een barrière vormen tegen het vocht. Wel zullen de randen (buitenomtrek) vocht opnemen.


De vraag is dan, hoeveel gaat het hout maximaal zwellen?

Dat kan rekenkundig vastgesteld worden.

∆b= ∆u x V x b / 100%

∆b maatverandering in millimeters
∆u hout vochtverandering in %
V differentiaal krimpmaat van het hout in % / %

Differentiaal krimpmaat V in % per 1 % vochtverandering van berkenhout.

Radiaal = 0,21
Tangentiaal = 0,29
Gemiddeld = 0,25

De multiplex tong is 4,5 mm dik.
Vochtverandering (tot vezelverzadigingspunt) = 20 % (niet realistisch zal in de praktijk minder zijn).

∆b = 20 x 0,25 x 4,5 / 100% = 0,225 mm

Conclusie, de tong zal theoretisch maximaal 0,225 mm dikker worden.





Johannes

 

Strolch

Neusblok en liggers zijn in de mal geklemd en nu is het een kwestie van nauwkeurig de spantjes op maat maken voor een goede lijmpassing, want Johannes kijkt mee.

De spanten op de tekening zijn scheef getekend en groter dan op het zijaanzicht. Dat hoeft niet aan de oorspronkelijke tekenaar te liggen; met kopie van kopie van kopie wordt het er ook niet beter op. Dus ik ga maar uit van de liggers op m'n bouwplank en het zijaanzicht van de bouwtekening. Ik neem een overmaats triplex plaatje en maak eerst het deel tussen de liggers passend. Vervolgens de zijkanten op de de juiste breedte en goed haaks. Dan de inkepingen voor de onder-gording. En als laatste de inkeping voor de bodemligger en de schuine zijdes. Liever zo dan eerst het spant in z'n geheel maken, dan passend maken en verprutsen.

Desalniettemin - ik weet niet wat ik had - verprutste ik evengoed het ene na het andere spantje. Maar goed, de eerste is er in gelijmd. Ik hoop dat ik nu de slag gevonden heb.



PS. Op de latjes van de mal zit plakband en op de bouwplank ligt folie, zodat de liggers daar niet aan vast gelijmd raken.

 

Ik kende het woord niet dus heb ik Strolch maar even opgezocht in mijn Van Dale Duits:

Strolch (der; Strolch(e)s, Strolche)
1: landloper, schooier
2: schurk, boef
3: (informeel; schertsend) bengel, rakker

Oja, Hast betekent (behalve de tweede persoon enkelvoud van Haben): Haast.

 

Hast

Vandaag ben ik begonnen aan het kielvlak.
Het was even improviseren omdat al gauw bleek dat de freesdelen en tekening behoorlijk van elkaar afweken. De onderdelen die ik vanaf tekening heb aangemaakt moesten alsnog pas gemaakt worden.
De tekening is niet 1 : 1 te gebruiken.
Zo is het volgens mij vroeger ook gegaan, globaal de hoofdlijnen uitzetten en alles omheen pas maken.

Ik krijg steeds meer bewondering voor de modelbouwers van vroeger.
Deze bouwwijze is erg leerzaam en zeker een verrijking van handwerkelijke vaardigheden.

Johannes​

 

Henri, voor mij is het nu duidelijk dat antiek modelvliegtuigen nooit precies volgens de tekening werden gebouwd.
De HAST is zeker heel vaak gebouwd maar niet één zal gelijk aan een ander zijn geweest.

Johannes

 

HAST

De HAST krijgt een pendel hoogteroer.
In het bouwpakket zat een hevel van 2 mm dik multiplex met vier fineerlagen. Deze hevel voelt sterk genoeg aan maar ik ga toch een kunststof hevel inbouwen.
In deze kunststof hevel hebben de veerstaaldraad staafjes voor het pendelroer een betere steun.
Volgens tekening steunt de hevel op twee 1 mm dikke triplex plaatjes.
Dat bevalt mij niet en daarom heb ik twee extra 1,5 mm dikke triplex versterkingsplaatjes gemaakt.

 

HAST

In de kunststof hevel zit een messingbuis met een buitendiameter van
3 mm geperst.
De lagerbussen voor de hevel zitten in de triplex staartvinplaatjes.
Het geheel is voldoende stabiel en bijna spelingvrij.
Niet onbelangrijk, het beweegt erg soepel.

Johannes​

 

Best een mooi systeem...
In feite had die hevel ook heel goed een driehoek kunnen zijn. Dan had-ie ook van triplex kunnen zijn...